Peenemünde aus Opferperspektive. Verantwortung von Wissenschaft und Gesellschaft

< zurück20 /23 Terminevorwärts >

Peenemünde aus Opferperspektive. Verantwortung von Wissenschaft und Gesellschaft

Veranstalter
Friedrich-Ebert-Stiftung; in Zusammenarbeit mit dem Polnisch-Deutschen Kulturforum Insel Usedom/Insel Wollin; in Kooperation mit dem Historisch Technischen Museum Peenemünde
Veranstaltungsort
Hotel Seeklause, Mölschower Weg 1a, 17449 Ostseebad Trassenheide, Usedom
Ort
Usedom
Land
Deutschland
Vom - Bis
12.10.2012 - 13.10.2012
Website
Von
Jikeli, Guenther

Peenemünde aus Opferperspektive. Verantwortung von Wissenschaft und Gesellschaft. Neue Impulse für eine Erinnerungskultur an die verbrecherische Kriegsindustrie der Nationalsozialisten / Victims of Peenemuende / Peenemünde z perspektywy ofiar

Die Heeresversuchsanstalt Peenemünde diente auf einem weiträumigen Gelände im Norden Usedoms von 1936 bis 1945 zur Entwicklung von Raketen zur Bombardierung von Städten. Die von Goebbels propagandistisch „Vergeltungswaffe“ getauften Raketen erwiesen sich zwar kriegstechnisch als ineffektiv, richteten aber großen Schaden vor allem unter der Zivilbevölkerung in London und Antwerpen an.

Gravierend ist auch der Einsatz von Zwangsarbeitern und KZ-Häftlingen bei der Entwicklung und Produktion der Raketen unter menschenverachtenden Lebens- und Arbeitsbedingungen in Peenemünde und, in noch wesentlich größerem Maßstab, in der Massenproduktion der Raketen in der Stollenanlage in Mittelbau Dora. Bei der Raketenproduktion in Peenemünde, Mittelbau-Dora und an anderen Standorten starben 15.000 bis 20.000 Zwangsarbeiter. Die Verlagerung der Produktion in die unterirdischen Anlagen bei Nordhausen erfolgte nach einem britischen Luftangriff auf die Militäranlagen in Peenemünde im August 1943. Dabei kamen 735 Menschen ums Leben, hiervon ein Großteil polnischer Zwangsarbeiter des Lagers in Trassenmoor. Ihnen wurde der Zugang zu Schutzräumen hier wie andernorts verwehrt. Dazu passt auch die Rücksichtslosigkeit, mit der Raketentests östlich von Krakau durchgeführt wurden.

Die Opfer werden bei einer unkritischen Darstellung der Bombenproduktion als angeblicher Vorläufer der Mondrakete und bei einer Legendenbildung um leitende Wissenschaftler und Ingenieure wie Wernher von Braun verdrängt. Eine wissenschaftliche Aufarbeitung des Themas Peenemünde und eine gesellschaftspolitische Bewertung und museale Darstellung muss, gerade im europäischen Kontext, Opferperspektiven und die Bedingungen und Ziele der nationalsozialistischen Kriegsgesellschaft angemessen berücksichtigen. Das Historisch Technischen Museum Peenemünde hat in dieser Hinsicht bereits wertvolle Basisarbeit geleistet.

Wissenschaftler und Ingenieure, zumal unter diktatorischen Regimen, haben eine Mitverantwortung für die Konsequenzen ihres Tuns.

Die Tagung richtet sich explizit an eine breite Öffentlichkeit im Norden Deutschlands und Polens, Mitarbeiterinnen und Mitarbeiter von Gedenkstätten und Museen, sowie an ein wissenschaftlich interessiertes Publikum.

----------

The Peenemünde Army Research Centre was spread out over a large area of northern Usedom and was used from 1936 to 1945 to develop rockets for the bombing of cities. The weapons, baptised by Goebbels with the name Vergeltungswaffe [“retaliation weapons”] as a propaganda tool, proved to be militarily ineffective – they did however manage to wreak massive damage, above all among the civilian populations of London and Antwerp.

Another serious matter is the usage of forced labour and concentration camp prisoners under inhuman living and working conditions in the development and production of rockets in Peenemünde, and, on a considerably larger scale, in the mass production of rockets in the Mittelbau-Dora tunnel facilities. The rocket production in Peenemünde, Mittelbau-Dora and in other locations led to the death of 15,000 to 20,000 forced labourers. Production was relocated to the underground site near Nordhausen after a British air strike on the military site at Peenemünde in August 1943. 735 people lost their lives in that attack, a large portion of them Polish forced labourers from the Trassenmoor camp. Here, as elsewhere, they were denied access to the air-raid shelters. The NS engineers conducted rocket tests east of Krakow with similar recklessness.

The uncritical description of the bomb production as having been the supposed forerunner of the lunar rocket, and the accompanying legends created around the managing scientists and engineers, such as Wernher von Braun, serve to displace the victims. Any academic reappraisal, socio-political evaluation or museum portrayal of the subject of Peenemünde must, particularly in a European context, adequately account for victims' perspectives, as well as for the conditions and goals of the national socialist war society. The Peenemünde Historical Technical Museum has been working on these issues.

Scientists and engineers share joint responsibility for the consequences of their actions, especially under dictatorial regimes.

This conference is intended to address a wide audience in northern Germany and Poland, employees from memorial sites and museums, as well as an academically interested audience.

----------

Zakłady doświadczalne wojsk lądowych w Peenemünde, działały w północnych regionach wyspy Usedom od 1936 do 1945 roku, w celu rozwoju technologii rakiet służących do bombardowań terenów zaludnionych i zagłady miast. Zwana przez Goebelsa propagandowo "broń odwetowa" okazała sie technicznie nieefektywna, ale powodowała duże szkody, przede wszystkim w ludności cywilnej Londynu i w Antwerpii.

Główny ciężar wytwarzania rakiet w Peenemünde ponosili robotnicy przymusowi i jeńcy wojenni, którzy pracowali tam w nieludzkich warunkach. Szczególnie ciężko pracowali przy budowie podziemnych tuneli i hal produkcyjnych w „Mittelbau – Dora” oraz przy wytwarzaniu tam rakiet. W wyniku nieludzkiego traktowania w trakcie produkcji rakiet w Peenemünde, Mittlebau-Dora i innych miejscach, śmierć poniosło od 15.000 do 20.000 robotników przymusowych. Angielskie naloty na Peenemünde w sierpniu 1943 spowodowały, iż przeniesiono produkcję rakiet do podziemnych zakładów produkcyjnych kolo Nordhausen (Dora). W trakcie nalotu zginęło 735 osób, w większości polscy przymusowi robotnicy z Trassenmoor. Podczas nalotu nie zezwolono im na wejścia do schronu. Robotników, którzy zginęli w trakcie nalotów i w podczas niezwykle ciężkiej pracy, uznawano jako ofiary próbnej produkcji rakiet „księżycowych” (kosmicznych).

W ten sposób naziści tworzyli legendę w celu pomniejszenia winy naukowców i inżynierów, kierujących procesem wytwarzania śmiercionośnej broni, np. Wernehra von Brauna. W ramach naukowego opracowania tematu "Peenemünde", społeczno-polityczna ocena oraz przedstawienie tego tematu w kontekście historii Europy z perspektywy ofiar, będzie można wypracować właściwą ocenę pseudonaukowej działalności nazistów oraz dokonać próby potępienia zbrodniczego przemysłu. Historyczno Techniczne Muzeum w Peenemünde wykonało w tym względzie bardzo wartościową pracę dokumentacyjną.

Naukowcy i inżynierowie w krajach dyktatorskich, powinni ponosić odpowiedzialność i konsekwencje za rezultaty swoich „ naukowych osiągnięć”.

Konferencja „Peenemünde z perspektywy ofiar” skierowana jest do szerokiej opinii publicznej w północnych Niemczech oraz w Polsce, do pracowników miejsc pamięci oraz muzeów, jak również do naukowców zainteresowanych tym tematem.

Programm

Freitag, 12. Oktober 2012

13.00 – 14.45 Anreise

15.00 – 16.30 Besichtigung des Geländes der ehemaligen Heeresversuchsanstalt Peenemünde

16.30 – 18.00 Führung im Historisch Technischen Museum Peenemünde

Samstag, 13. Oktober 2012

9.00 Begrüßung Eugeniusz Jasiewicz, Bürgermeister Wollin

9.30 Zeitzeugenbericht Marian Jakubowicz

10.15 Keynote

Prof. Dr. Bernd Faulenbach, Ruhr-Universität Bochum

Przemyslaw Sypniewski, Stiftung "Polnisch-Deutsche Aussöhnung", Warschau

11.00 – 11.30 Kaffee

11.30 – 13.00 Opferperspektiven I

Chair:
Dr. Günther Jikeli jun., Groupe Sociétés, Religions, Laïcités / CNRS, Paris

Raketen auf London
Mark Whitmore, Imperial War Museum London

Polnische Männer im Zwangsarbeitereinsatz in der Provinz Pommern
Prof. Wlodzimierz Stepinski, Universität Stettin

Zwangsarbeit für die „V2“
Dr. Jens-Christian Wagner, KZ-Gedenkstätte Mittelbau-Dora (Nordhausen)

13.00 – 14.00 Mittag

14.00 – 15.30 Opferperspektiven II

Chair: Fritz Spalnik, Polnisch-Deutschen Kulturforum Insel Usedom/Insel Wollin

Forschungsstand zu Zwangsarbeitern in der Heeresversuchsanstalt
Christian Mühldorfer-Vogt, Historisch-Technisches Museum Peenemünde

Zwangsarbeiter in Karlshagen, Außenlager des Konzentrationslagers Ravensbrück
Dr. Chistl Wickert, Mahn- und Gedenkstätte Ravensbrück (Berlin/Ravensbrück)

Zwangsarbeit in der Industrie in der Ostseeregion in der Geschichtsschreibung der DDR
Dr. Thomasz Ślepowroński, Universität Stettin

15.30 – 16.00 Kaffee

16.00 – 17.30 Verantwortung

Chair: Remigiusz Rzepczak, Journalist

Woran erinnern - wessen gedenken? Überlegungen zur Bedeutung Peenemündes in der Gedenkstättenlandschaft
Prof. Dr. Bernhard M. Hoppe, Hochschule Mittweida und Technische Universität Kaiserslautern

Der Wandel der Darstellung von Tätern in Gedenkstätten in Deutschland
Dr. Thomas Lutz, Stiftung Topographie des Terrors (Berlin)

"Wo ist denn hier das U-Boot?" Technische Faszination vs. Zwangsarbeit und Gewalt am Bunker Valentin
Dr. Marcus Meyer, Gedenkstätte Bunker Valentin (Bremen)

Bedeutung von Peenemünde für die Erinnerungskultur in Westpommern (Polen)
Ryszard Banaszkiewicz, Heimatmuseum Wollin

17.30 – 18.30 Abschlussdiskussion

Chair: Prof. Dr. Thomas Stamm-Kuhlmann, Universität Greifswald

Prof. Dr. Bernd Faulenbach, Ruhr-Universität Bochum
Prof. Dr. Bernhard M. Hoppe, Hochschule Mittweida und Technische Universität Kaiserslautern
Eugeniusz Jasiewicz, Bürgermeister Wollin

---------

AGENDA

Friday, 12 October 2012

1.00 – 2.45 pm Registration

3.00 – 4.30 pm Tour on the premises of the former “Heeresversuchsanstalt Peenemünde”

4.30 – 6.00 pm Tour in the Historical Technical Museum Peenemünde

Saturday, 13 October 2012

9.00 am Welcome Eugeniusz Jasiewicz, Mayor Wolin

9.30 am Survivor's Report Marian Jakubowicz

10.15 am Keynote

Bernd Faulenbach, Ruhr-University Bochum

Przemyslaw Sypniewski, Foundation for "Polish-German Reconciliation", Warsaw

11.00 – 11.30 am coffee break

11.30 am – 1.00 pm Victims' Perspectives I

Chair: Günther Jikeli jun., Groupe Sociétés, Religions, Laïcités / CNRS, Paris

Missiles on London
Mark Whitmore, Imperial War Museum London

Polish Men in Forced Labor in Pommerania
Wlodzimierz Stepinski, Stettin University

Forced Labor for the „V2“
Jens-Christian Wagner, KZ-Gedenkstätte Mittelbau-Dora (Nordhausen)

1.00 – 2.00 pm lunch break

2.00 – 3.30 pm Victims' Perspectives II

Chair: Fritz Spalnik, Polish-German Culture Forum on the islands of Usedom and Wolin

Research to Date on Polish Forced Laborers in the “Heeresversuchsanstalt”
Christian Mühldorfer-Vogt, Historical-Technical Museum Peenemünde

Forced Laborers in Karlshagen, Sub-Camp of the Concentration Camp Ravensbrück
Christl Wickert, Ravensbrück Memorial (Berlin/ Ravensbrück)

Forced Labor in the Industry in Pommerania and Brandenburg in the Historiography of the GDR
Thomasz Ślepowroński, University Stettin

3.30 – 4.00 pm coffee break

4.00 – 5.30 pm Responsibility

Chair: Remigiusz Rzepczak

What and Who to Remember? Thoughts on Peenemünde in the Context of Memorial Sites
Bernhard M. Hoppe, University Mittweida and Technical University Kaiserslautern

Changing Representations of Perpetrators at Memorial Sites in Germany
Thomas Lutz, Topography of Terror Foundation (Berlin)

"Where is the submarine, then?" Fascination of Technology vs. Forced Labor and Violence at he Bunker Valentin
Marcus Meyer, Memorial Bunker Valentin

How can the History of Peenemünde be Remembered in the Context of a Culture of Remembrance in West Pomerania (Poland)?
Ryszard Banaszkiewicz, Museum of Local History Wolin

5.30 – 6.30 pm Final Panel Discussion

Chair: Thomas Stamm-Kuhlmann, Greifswald University

Bernd Faulenbach, Ruhr-University Bochum
Bernhard M. Hoppe, University Mittweida and Technical University Kaiserslautern
Eugeniusz Jasiewicz, Mayor Wolin

---------

Program konferencji

Piątek, 12 października 2012 roku

13.00 – 14.45 przyjazd gości, zakwaterowanie

15.00 – 16.30 zwiedzanie dawnych zakładów doświadczalnych w Peenemünde

16.30 – 18.00 zwiedzanie historyczno- technicznego muzeum w Peenemünde

19.00 wieczór niemiecko – polski

Sobota,13 października 2012 roku

9.00 powitanie Inż. Eugeniusz Jasiewicz, Burmistrz Wolina

9.30 Świadek tamtego okresu - informacje o wydarzeniach i przeżyciach Marian Jakubowicz (Poznań)

10.15 Wypowiedź
Prof. Dr. Bernd Faulenbach, Ruhr-Uniwersytet w Bochum.

Przemyslaw Sypniewski, Fundacja “Polsko-Niemieckie Pojednanie”, Warszawa

11.00 – 11.30 Przerwa kawowa

11.30 – 13.00 Peenemünde z punktu widzenia ofiar I

Konferansjerka: Dr. Günther Jikeli jun., Groupe Sociétés, Religions, Laïcités / CNRS, Paris

Rakiety na Londyn
Mark Whitmore, Imperial War Museum Londyn

Polacy jako robotnicy przymusowi na Pomorzu
Prof. Włodzimierz Stępiński, Uniwersytet Szczecin

Przymusowa praca przy „V2“
Dr. Jens-Christian Wagner, KZ -miejsce pamięci " Mittelbau-Dora ( Nordhausen)

13.00 – 14.00 Obiad

14.00 – 15.30 Peenemünde z punktu widzenia ofiar II

Konferansjerka: Fritz Spalnik, Polsko-Niemiecke Forum Kultury na Wyspie Uznam / Wolin

Stan badań w odniesieniu do przymusowych robotników w zakładach doświadczalnych
Christian Mühldorfer-Vogt, Muzeum Historyczno Techniczne w Peenemünde

Robotnicy przymusowi, Karlshagen, podobóz obozu Ravensbrück
Dr. Chistl Wickert, Miejsce Pamięci Ravensbrück

Robotnicy przymusowi w przemyśle w obrębie wschodnim na podstawie historii przedstawionej w czasach NRD
Dr. Tomasz Ślepowroński, Uniwersytet Szczecin

15.30 – 16.00 Przerwa kawowa

16.00 – 17.30 Odpowiedzialność

Konferansjerka: Remigiusz Rzepczak

Pamiętać o przeszłości? Co dziś znaczy Peenemünde w krajobrazie miejsc pamięci
Prof. Dr. Bernhard M. Hoppe, Szkoła Wyższa i Uniwersytet Techniczny w Kaiserslautern

Przeobrażenia miejsc pamięci w Niemczech
Dr. Thomas Lutz, Fundacja Topografii i Terroryzmu (Berlin)

Gdzie jest ta łódź podwodna " Techniczna fascynacja" - praca przymusowa i przemoc przy bunkrze Valentin
Dr. Marcus Meyer, miejsce pamięci bunkra Valentin (Bremen)

Znaczenie Peenemünde dla kultury i pamięci na Pomorzu Zachodnim (Polska)
Ryszard Banaszkiewicz, Dyrektor Muzeum w Wolinie

17.30 – 18.30 Dyskusja podsumowująca konferencje

Konferansjerka: Prof. Dr. Thomas Stamm-Kuhlmann, Uniwersytet Greifswald

Inż. Eugeniusz Jasiewicz, Burmistrz Wolina
Prof. Dr. Bernd Faulenbach, Ruhr-Uniwersytet w Bochum
Prof. Dr. Bernard M. Hoppe, Szkoła Wyższa i Uniwersytet Techniczny w Kaiserslautern

Kontakt

Dr. Guenther Jikeli

Tel: 0033 (0) 534 617 445

G.Jikeli@gmail.com