THE TOWN AND ITS WALLS
Articles and longer works from the 36th international research conference of the Prague City Archives held in cooperation with the Institute of History at the Academy of Sciences of the Czech Republic, the Faculty of Social Sciences of Charles University in Prague and the Faculty of Arts at Jan Evangelista Purkyně University in Ústí nad Labem on 10–11 October 2017 at the Clam-Gallas Palace in Prague. Edited by Olga Fejtová, Martina Maříková and Jiří Pešek
OBSAH / CONTENTS /INHALT
JIŘÍ PEŠEK, Město a jeho hradby – úvodní slovo [Die Stadt und ihre Mauern – ein Wort zur Einführung] 11
PRAHA / PRAGUE
ZDENĚK DRAGOUN – JAROSLAV PODLISKA – PETR STAREC, Nové informace k poznání opevnění Starého Města pražského [Neue Informationen zur Befestigung der Prager Altstadt] 21
PETR STAREC – JAN ZAVŘEL – VLADIMÍR GUT – LADISLAV VALTR, Stav a perspektivy poznání opevnění Nového Města pražského [Stand und Perspektiven der Forschung zur Befestigung der Prager Neustadt] 39
JARMILA ČIHÁKOVÁ, Raně gotické opevnění královského města na dnešní Malé Straně [Die frühgotische Befestigung der königlichen Stadt auf der heutigen Prager Kleinseite] 75
PAVEL KOCMAN – DANIEL POLAKOVIČ, Židé v hradbách, Židé na hradbách, Židé před branami – Vztah židovského obyvatelstva v českých zemích k městskému opevnění ve středověku a v raném novověku [Juden in den Mauern, Juden auf den Mauern, Juden vor den Toren – Das Verhältnis der jüdischen Bevölkerung in den böhmischen Ländern zur Stadtbefestigung im Mittelalter und in der Frühen Neuzeit] 97
JIŘÍ SMRŽ, Pražští střelci a městské hradby: provoz a údržba novoměstských hradeb [Die Prager Schützen und die Stadtmauern: Betrieb und Instandhaltung der Neustädter Mauern] 117
MARKUS JEITLER, Die frühneuzeitlichen Stadtbefestigungen von Wien und Prag im Vergleich [A Comparison of the Early Modern Fortifications in Vienna and Prague] 139
PAVLA HASILOVÁ – JAN HASIL, Cesty za každodenností pražského barokního opevnění [Wege zur Alltagserforschung der Prager Barockbefestigung] 159
LUKÁŠ SLÁMA, Jan de La Croon: pražský velitel a stavba barokního opevnění [Der Prager Kommandant Jan de La Croon und der Bau der Barockbefestigung] 177
FRANTIŠEK IŠA, Režim otevírání a zavírání pražských bran v třicátých letech 18. století [Das Öffnen und Schließen der Prager Tore in den 1730er Jahren] 189
MARTINA MAŘÍKOVÁ, Život na pražských hradbách v době míru (druhá polovina 18. století až 1860) [Das Leben auf den Prager Stadtmauern in Friedenszeiten (2. Hälfte des 18. Jahrhunderts bis 1860)] 217
ČECHY – EVROPA / BOHEMIA – EUROPE
SARAH HADRY, Mauerbilder: Architekturdarstellungen auf mittelalterlichen bayerischen Stadtsiegeln [The Portrayal of Walls: Architectural Depiction on the Medieval Seals of Bavarian Towns] 237
BRIGITTE HUBER, Mauern, Tore, Bastionen. München und seine Befestigungen [Walls, Gates and Bastions. Munich and Its Fortifications] 255
HELGE WEINGÄRTNER, Die letzte Erweiterung der Stadt Nürnberg im 14. Jahrhundert und deren Zusammenhang mit der Verwaltungsorganisation der Stadt [The Final Expansion of Nuremburg in the 14th Century and Its Connection with the Town’s Administrative Organisation] 281
MARKUS JANSEN, Die Stadtmauer als Medium der Stadtherrschaft und Stadthoheit: das Beispiel Köln [Cologne: the Town Wall as a Tool of City Government and Sovereignty] 295
RADEK BLÁHA – JIŘÍ SLAVÍK, Od kůlu k cihle. Opevnění města Hradce ve 13. a 14. století [Von Pfählen zu Ziegeln. Die Befestigung der Stadt Grätz im 13. und 14. Jahrhundert] 319
JAN FROLÍK – JAN MUSIL, Třicet šest let výzkumu městských hradeb v Chrudimi [36 Jahre Forschungen zu den Chrudimer Stadtmauern] 335
SÉBASTIEN ROSSIGNOL, “Edificacio Civitatis”: Various Perspectives on the Building of Urban Fortifications in Medieval Poland [„Edificacio civitatis“: Verschiedene Perspektiven der städtischen Befestigungen im mittelalterlichen Polen] 361
KLARA KACZMAREK-LÖW, Politische und konfessionelle Programme der Stadtbefestigungen in Breslau und Görlitz um 1500 [The Political and Religious Programmes of the Town Fortifications in Wrocław and Görlitz Circa 1500] 397
MICHAL DUCHOŇ, „Nebude-li Hospodin ostříhati města, nadarmo bdí strážny“. Opevnenia v živote miest na západnom Slovensku v pomoháčskom období [„Wenn der Herr die Stadt nicht behütet, wacht der Wächter vergebens.“ Befestigungen im Leben der Städte in der Westslowakei in der Zeit nach der Schlacht von Mohács] 427
ISTVÁN H. NÉMETH, Befestigte Städte und Festungsstädte in Ungarn im 16.–17. Jahrhundert [Fortified Towns and Fortresses in Hungary in the 16th–17th Century] 457
CHRISTOPH SONNLECHNER, Der Wiener Festungsbau im 16. Jahrhundert: Akteure, Ressourcen, Topografie [The Construction of the Vienna Fortress in the 16th Century: Actors, Resources and Topography] 473
ELENA TADDEI, “Molto se delecta de fabricare e fare disegni.” Ercole I. d’Este als Bauherr der frühneuzeitlichen Stadtmauern von Ferrara [“Molto se deleta de fabricare e fare disegni (he loves to create drawings).” Ercole I d’Este as the Builder of the Early Modern Town Walls of Ferrara] 495
WOLFGANG WÜST, Sicherheit durch Alkohol? Zur Finanzierung städtischer Mauerringe und Toranlagen durch das Um(n)geld [Security Thanks to Alcohol? On the Financing of Town Walls and Gates from the Ungeld Tax] 513
BOGUSŁAW DYBAŚ, Zwischen Mauer und Bastionen. Probleme und Herausforderungen der Modernisierung der städtischen Fortifikationen in der Frühen Neuzeit am Beispiel Thorns [Between the Walls and Bastions. Problems and Challenges in the Modernisation of Town Fortifications in the Early Modern Period: the Case of Toruń] 543
KRISTINA HAGEN, Auflagen zum Wehrerhalt für zwei an der Stadtmauer gelegene frühneuzeitliche Stadthöfe in Basel und in Bad Säckingen [The Cost of Maintaining the Defence Capabilities of Two Walls Adjacent to the Early Modern Town Farmsteads in Basel and Bad Säckingen] 563
WŁODZIMIERZ ZIENTARA, Die Stadtmauer als Determinante der wahren Zivilisation. Wahrnehmung der polnischen Städte von den fremden Reisenden im 17. und 18. Jahrhundert [Town Walls as a Determinant of True Civilization. The Perception of Polish Towns by Foreign Travellers in the 17th and 18th Centuries] 587
JIŘÍ HOFMAN, Stavba pevnosti Terezín [Der Bau der Festung Theresienstadt] 599
MICHAEL VIKTOŘÍK, Pevnostní Olomouc v 19. století. Stručná historie pevnostní Olomouce v 19. století [Die Festungsstadt Olmütz im 19. Jahrhundert. Eine knappe Geschichte der Festungsstadt Olmütz im 19. Jahrhundert] 621
VOJTĚCH KESSLER – JOSEF ŠRÁMEK, Město v klauzuře aneb Pevnostní kapitola v dějinách Hradce Králové v 19. století [Die Stadt in Klausur oder Das Festungskapitel in der Geschichte von Königgrätz im 19. Jahrhundert] 635
MILAN ŠIMŮNEK, Virtuální rekonstrukce podoby pražského opevnění 19. století [Die virtuelle Rekonstruktion der Prager Befestigung des 19. Jahrhunderts] 657
Summaries / Zusammenfassungen681
JIŘÍ PEŠEK, Die Stadt und ihre Mauern – ein Wort zur Einführung 721
Seznam autorů / Autorenverzeichnis729